Buhara'dan sonraki durağımız Hive oldu. Buraya tren ile geldik, yolculuk gece boyu sürdü. Hiç yapmadığımız bir yolculuk yaptığımızı söyleyebiliriz. Bütün koltuklar yatak oluyordu, hepsi de altlı üstlüydü, temiz çarşaflar verildi, aslında gece yolculuğu için gayet güzeldi ancak asıl sorun herkesin dip dibe olmasıydı, yani yatarken kafanızı yana çevirdiğinizde arkanızda yatan kişinin ayağı kafanızın yanında oluyordu, bunun yanında horlayan, aksıran, tıksıran:) Yani hem güzel hem de zor bir yolculuktu.
Hive'de, nüfusun büyük bölümünün yaşadığı, bugüne sadece bazı kalıntıları kalan en dıştaki surların çevrelediği yeni şehir yerleşkesi "Dışan Kale" olarak isimlendiriliyor. Daha küçük bir topluluğun yaşadığı, tarihte maruz kaldığı birçok saldırıya rağmen halen dimdik ayakta duran surlarla çevrili eski şehir yerleşkesi ise "İçan Kale" olarak biliniyor (https://www.gzt.com/mecra/ipek-yolunun-masalsi-sehri-hive-3627014).
Hive'ye gelirsek; masal şehri gibi bir yer diyebiliriz. Zaten çoğu yorumda Hive'nin en etkileyici şehir olduğu yazıyordu, bize göre her şehrin havası başkaydı, Hive de onu ziyarete gelenlere çok etkileyici yapılar sunuyor.
Kentin adı ilk kez 10. yy.'da yaşamış iki Arap gezginin seyahatnamelerinde geçmekle birlikte, arkeolojik bulgular, tarihinin 6. yüzyıla kadar indiğini gösterir.17. yy'ın başlarında Hive Hanlığı'nın başkenti oldu. 1873'te Rusya'nın kontrolüne giren Hive, Ekim Devrimi sırasında Kızıl Ordu tarafından devrilen Hive Hanlığının yerine kurulan Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti'nin merkezi yapıldı.1924'te Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasıyla politik önemini kaybetti (Vikipedi).
Bizim gözümüzden Hive;
1- Cuma Cami: Hive'nin en önemli sembollerinden Cuma Camisi içinde yer alan 212 ahşap sütunun üzerindeki işçilik göz kamaştırıyor. Cami içerisindeki hiçbir sütun bir diğerine benzemezken, sütunlar üzerindeki ahşap işlemeciliği de ustaların maharetini yansıtıyor. Öte yandan sütunlar o kadar muntazam yerleştirilmiş ki minberden bakıldığında hiçbir sütun bir diğerini kapatmıyor ve cemaatin her bir ferdi imamı görebiliyor (https://www.ntv.com.tr/n-life/gezi/ozbekistanin-kalbindeki-masalsi-sehir-hive,YmzqT-5SBkCrhUGc2nWXRA).
Cuma Cami 2 defa girdiğimiz nadir yerlerden biri oldu. Ahşap sütunlar tek kelimeyle harikaydı. Caminin içinde uzun zaman geçirdik, mutlaka görmelisiniz.
2- Itchan Kala: Içhan Kala Özbekistan'ın Hive şehrindeki surla çevrili iç şehirdir. 1990 yılından beri UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde yer almaktadır. Eski şehir çoğunlukla 18. ve 19. yüzyıllara tarihlenen 50 tarihi anıt ve 250 eski eve ev sahipliği yapmaktadır. Örneğin, Cuma Camii 10. yüzyılda inşa edilmiş, 1788 – 1789 yılları arasında yeniden inşa edilmiştir. Caminin avlusundaki 112 kolon antik yapılardan alınarak kullanılmıştır. Içhan Kala'nın en önemli özelliği, tuğladan inşa edilmiş mazgallı surları ve dört kapısıdır, ve bu kapıların her biri dikdörtgen şekilli kalenin dört bir tarafına bakmaktadır. Yapının temellerinin 10. yüzyıla dayandığına inanılsa da, günümüzdeki yapının 17. yüzyılın sonlarında inşa edildiği ve daha sonraki bir süreçte onarım gördüğü bilinmektedir (Vikipedi).
Kapılar;
- Bagcha Darvaza: 19. yüzyılda inşa edilen Bagcha-Darvaza Kapısı, Hive'deki İçhan Kala'nin kuzey kapısı olup, kale duvarında odalara ayrılmış simetrik bir yapı (https://www.turkestantravel.com/en/sights/bagcha-darvaza-gate-in-khiva/).
- Tash Darvaza: Taşlı Darvaza Kapısı-Hive'deki İçan Kale'nin güney kapısı, Allakuli-Khan döneminde XIX. yüzyılın 30-40'larında inşa edilmiştir. Kapılar Hazar Denizi'nden gelen kervanlar tarafından kullanılıyordu. Ana güney cephesi iki büyük kuleye sahiptir (https://www.turkestantravel.com/en/sights/tash-darvaza-gate-in-khiva/).
- Ata Darvaza: 1842 ve 1975 (restorasyon) yıllarında inşa edilen Ata Darvaza kapısı, Hive şehrinin batı kesiminde bulunan, İchan Kale'nin ana kapısıdır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/ata-darvaza-gate-in-khiva/).
- Palvan Darvaza: Hive'deki Içhan Kale şehir merkezinin doğu kapısına Polvon-Darvoza (ünlü güreşçi ve şair Polvon veya Pahlovon Mahmud'un adını taşıyan) veya Köle Kapısı (sağ tarafında büyük bir köle pazarı vardı) denir. Hive halkı ayrıca Polvon Darvoza'yı İnfaz Kapısı olarak da adlandırdı (hanın kararnameleri ve kaçak köleler ve isyancılar üzerindeki infazlar kapının yakınında gerçekleştirildi) https://www.turkestantravel.com/en/sights/polvon-darvoza-gate-in-khiva/.
- Kosh Darvaza Kapısı: Kosh-Darvaza Kapısı, 20. yüzyılın başlarında Hive'de inşa edilmiştir ve Urgenç yolunun girişinde, Dişan-Kala'nın kuzey kapısıdır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/kosh-darvaza-gate-in-khiva/).
4- Muhammed Amin Khan Medresesi: Orta Asya'nın en büyük medreselerinden biri olup sadece dışı değil iç kısmı da çok muhteşem yapılmıştır. İnşa ediliş tarihi 1850-1854 yılları arası olup, isminden de anlaşılacağı üzere dönemin hükümdarı, Muhammed Amin Han tarafından yaptırılmıştır. Genelde medrese odaları tektir ancak burada farklı olarak iki odalı inşa edilmiştir. Yine diğer medreselerden farklı olarak, ikinci kattaki odalara balkon ilave edilmiştir. Balkon sistemi başka hiçbir yerde olmayıp sadece buraya aittir. Birinci kat dershane, ikinci kat ise her zaman yatakhane olarak kullanılmıştır. Süslemelerde, Türklerin rengi olan turkuaz tercih edilmiş ama küçük parçalı değil de büyük parçalı majolik süsü kullanılmıştır. Yapılan süslemelerin sağlamlaştırılması, tutuculuğun arttırılması amacıyla ortalarında mıh deliği bırakılmış ve böylece tahribatın hızlanmasına sebep olan çöl ortamı ve tuzlu suya karşı önlem alınmıştır. Sovyetler döneminde, Ruslar bu medreseyi otele çevirmişler, 2. odaları da banyo olarak dizayn etmişlerdir. Günümüzde de halen otel olarak hizmet vermeye devam etmektedir. İçerisi çok lüks olmamakla birlikte tarihi bir mekân olduğundan turistlerin ilgisini çekmekte ve rağbet görmektedir. Bu medrese dünyaca ünlü pek çok alimin yetişmesine vesile olmuştur. Bunlardan en önemlilerinden biri; ünlü matematikçi Al Harezmi olup, kendisi sıfırı ilk kullanan ve algoritmayı bulan şahıstır. Yine Al Biruni, burada yetişen dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyip haritasını çizen bilim adamıdır. Biruni'nin arkadaşı olan ve onunla aynı zamanda eğitim alan, hekimlerin piri kabul edilen İbni Sina, tıp, felsefe, matematik, astronomi dallarında çalışmaları olan ve tıp kanununu yazan alimdir (http://gezginyuzlersitesi.com/gidilen/hiva-1-khiva-ozbekistan-emel-firatli/).
5- Kalta Minor (Kısa Minare): Yapıldığı dönemde bölgenin en büyük ve gösterişli minaresi olması planlanan fakat Muhammed Emir Han'ın ölümüyle yapımı yarıda kalan Kalta Minor'un dış cephesi mavi, turkuaz ve sarı tonların kullanıldığı çinilerle süslenmiş. Minare, Hive'nin alameti farikası olarak biliniyor (https://www.ntv.com.tr/n-life/gezi/ozbekistanin-kalbindeki-masalsi-sehir-hive,YmzqT-5SBkCrhUGc2nWXRA).
Şehrin simge yapılarından birisi. Dış cephesi harika.
6- Nurullaboy Sarayı: Nurullaboy Sarayı 1918 yılında inşa edilmiş olan bir Özbek sarayıdır. Dekorasyonunda kuş tüyü gibi asil malzemelerin kullanıldığı lüks saray her yıl binlerce turisti ağırlamaktadır. Günümüzde müze olarak kullanılan Nurullaboy Sarayı 4 avlu ve 9 odadan oluşmaktadır (https://www.ytur.net/gezi-rehberi/ozbekistan/gezilecek-yerler/unlu-yerler/5).
7- Kutlug Murad Inak Medresesi: Hiva'nın tarihi şehri Ichan Qal'daki Kutlug Murad Inak Medresesi, 19. yüzyılın başlarından kalma bir medresedir. Eski şehirdeki diğer tüm tarihi binalar gibi, UNESCO Dünya Mirası'nın bir parçasıdır (Wikipedia).
8- İslam Hoca Minaresi: Özbekistan’da yer alan Islam Khoja Minaresi dönemin soylularından olan, yapının da adını alan İslam Hoca tarafından inşa edilmiştir. Yanında bir de medresesi olan bu yapı oldukça gösterişli olan mozaik süslemeleriyle dikkat çekmektedir. Her yıl binlerce ziyaretçinin uğrak noktası olan Islam Khoja Minaresi görkemiyle ilgi görmektedir. Geniş kaideli ve dar kubbeli bu minare 56,6 metre yüksekliğe sahiptir. Bu minarenin içerisinde ise tam 175 basamak vardır. Basamakların sonunda eşsiz bir manzara ziyaretçileri karşılamaktadır. Bulunduğu şehrin en yüksek minaresi olan yapı şehrin neredeyse tümünden görülebilmektedir. Bunun yanı sıra hemen bitişiğinde bulunan yapı da şehrin en küçük medresesidir (https://www.ytur.net/gezi-rehberi/hive/islam-khoja-minaresi.html).
Bu minare de tıpkı Kalta Minor gibi oldukça dikkat çeken bir minare. Dış cephesi oldukça etkileyici.
9- İslam Hoca Medresesi: İslam Hoca Medresesi (1910) İslam Hoca Minaresi'nin arkasında yer almaktadır. İsfandiyar Han'ın sadrazamı İslam Hoca çok ilerici bir adamdı. Minare ve medresenin yanı sıra mahalle çocukları için okul, hastane, postane açmış ve köprüler ve yollar yapmıştır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/madrasa-islam-khoja-in-khiva/).
10- Mozori Sharif Medresesi: Burası da dikkat çeken medreselerden bir tanesiydi. İçeri de halılar sergileniyordu.
13- .... Müzesi:
14- ....
15- Muhammed Amin İnak Medresesi: 1785 yılında Muhammed Amin İnak tarafından yaptırılmıştır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/muhammad-amin-inaq-madrasa-in-khiva/).
16- .....
17- Abdal Bobo Mausoleum: Hive'de sekizinci ve onsekizinci yüzyıllar arasında inşa edilen Abdal Bobo Mozolesi, Dişan Kale'nin (Dış Şehir) doğu kesiminde, Abdullah Nasfurush Medresesi'nin güneyinde ve Palvon Qori Medresesi'nin doğusunda yer almaktadır. Bu medrese gerçek adı Polvon Ahmad Zamchiy olan Abdal Bobo'nun onuruna inşa edilmiştir (https://www.turkestantravel.com/en/sights/abdal-bobo-mausoleum-in-khiva/).
18- Harezm Tıp Tarihi Müzesi: Bu müze çok ilgimizi çekti, uğramanızı öneririm. Detaylı bilgi için; https://khivamuseum.uz/en/shergozikhan-madrassah-museum-history-khorezm-medicine
19- Pehlivan Mahmud Medresesi: Eski şehirdeki en dikkat çekici yapılardan biri de Pehlivan Mahmud Türbesi. Mavi tonlarda çinilerle süslenmiş bu türbe günün her saatinde ziyaretçi akınına uğruyor. Hive'de 1247'de dünyaya gelen şehrin efsanevi kahramanı Pehlivan Mahmud'un aynı zamanda şair ve yazar olduğu biliniyor. Katıldığı hiçbir müsabakada sırtının yere değmediği, hiçbir güreşi kaybetmediği rivayet edilen Pehlivan Mahmud'un kazandığı bütün parayı yetimlere ve yoksullara dağıttığı dilden dile anlatılıyor. Pehlivan Mahmud'un ve bazı hanların mezarının yer aldığı türbenin bahçesinde bir de su kuyusu bulunuyor (https://www.ntv.com.tr/n-life/gezi/ozbekistanin-kalbindeki-masalsi-sehir-hive,YmzqT-5SBkCrhUGc2nWXRA).
20- Bogbonli Cami: Bogbonli Cami, Hiva'daki Ichan kala'nın güneydoğu kesiminde yer almaktadır. Girişteki taş levhanın üzerindeki ayetlerdeki kitabeye göre cami 1809 (1224 hicri) yılında yapılmıştır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/bogbonli-mosque-in-khiva/).
21- Qozi Kalon Medresesi: Medrese, Salim Akhun tarafından yaptırılmıştır. Kozikalon Salim Akhon 30 yaşında Hive başyargıçlığı görevine atandı ve güçlü bilgi ve yeteneği nedeniyle ömrünün sonuna kadar uzun yıllar hizmet etti (https://ziyoratga.uz/en/medrese-kozikalon).
Müzik sanat müzesidir.
22- Tiyatro salonu: Gezerken karşımıza çıkan bu tiyatro salonunu da fotoğraflayıp yolumuza devam ettik. Yaptığımız araştırmalarda kukla tiyatrolarının bu bölgede ünlü olduğunu okumuştuk.
23- Taş Avlu Sarayı: Burası da Allah Kulu Han için yaptırılan bir saray. Geniş avlusunun etrafına toparlanan odalarında Han ve eşleri kalıyorlar. Aynı zamanda Han’ın insanları kabul ettiği bölümler de burada (https://gokbenutkun.wordpress.com/2014/11/10/masal-sehir-hive/#more-2442).
Çok etkileyici bir saray. Hem avlusu hem dış cephesi tek kelimeyle harika.
24- Amir Tura Medresesi: 1870 yılında Muhammed Rahim Han II (1863-1910)'nin kardeşi tarafından yaptırılmış ve onun adını taşımaktadır (https://www.turkestantravel.com/en/sights/amir-tura-madrasa-in-khiva/).
29- Arab Muhammed Khan Medresesi: Arap Muhammed Han Medresesi, Hive'deki en eski mimari anıtlardan biridir. Medrese başkentin Urgenç'ten Hive'ye transferini anmak için Harezm'in Şeybani hükümdarı Arap Muhammed Han tarafından görevlendirildi (https://www.turkestantravel.com/en/sights/arab-muhammad-khan-madrasa-in-khiva/).
30- Muhammed Rahim Han Medresesi: Mohammed Rahim Han Madrassah (1871), bir eski Madrassah. İki katlı ana cephenin önünde, tek katlı kubbeli binalarla çevrili bir ön avlu sunuyor. Ana avluya heybetli bir portaldan (pishtak) girilir (https://buyukansiklopedi.com/hiva).
31- Kohne Ark (Eski Saray): Bir kale iken saray büyüyünce İç Kale'den yüksek bir duvarla ayrılmış ve şehir içinde şehir haline gelmiş. 18. yüzyıldan kalma tuğla duvarlarının üzerleri çamur sıvalı. Eski Saray'ın içinde Han'ın rezidansı ile kabul ofisi, yazlık ve kışlık iki cami, mahkeme, barut yapımevi, silahlık, yatak odaları, harem, ahır gibi çeşitli mekanlar bulunuyor (https://gezimanya.com/GeziNotlari/hive-harzem-ulkesinin-goz-bebegi).
 |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder